Πού βρίσκεται η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας
Η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο της Αθωνικής Χερσονήσου πάνω σε ένα πλάτωμα βράχου. Η Μονή απέχει από την ακτή, δηλαδή από τον αρσανά, περίπου 20 λεπτά με τα πόδια, ενώ από την πρωτεύουσα, τις Καρυές, απέχει περίπου 1,5 ώρα με το αυτοκίνητο, είτε με τα πόδια 7 ώρες πεζοπορίας.
Εδώ και δέκα αιώνες, η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας βρίσκεται στην πρώτη θέση στην ιεραρχική κατάταξη των μοναστηριών του Αγίου Όρους. Επιπλέον, είναι η μεγαλύτερη Μονή σε έκταση, με συνολικά 72.000 στρέμματα, εντός των οποίων έχει κατασκευαστεί και ελικοδρόμιο.
Το μοναστήρι είναι από τα πιο επιβλητικά του Αγίου Όρους, διαθέτει οχυρωματικούς πύργους, καθώς και ειδικές κατασκευές για την αντιμετώπιση των πειρατικών επιδρομών. Ουσιαστικά, επρόκειτο για τις «ζεματίστρες» στις εισόδους της Μονής, απ’ όπου οι μοναχοί έριχναν καυτό λάδι, όταν οι πειρατές εισέβαλλαν στο μοναστήρι.
Έξω από το μοναστήρι βρίσκεται ο νερόμυλος, το κοιμητήριο, καλλιεργήσιμες εκτάσεις και το ασκητήριο του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη ψηλά στο βουνό.
Πότε ιδρύθηκε η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας και ποιος είναι ο ιδρυτής της
Η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας ιδρύθηκε το έτος 963 μ.Χ. πάνω στα ερείπια της αρχαία πόλης Ακρόαθως, από τον Όσιο Αθανάσιο τον Αθωνίτη.
Ο Αθανάσιος εργαζόταν ως καθηγητής στην Κωνσταντινούπολη και το 957 μ.Χ. αποφάσισε να μεταβεί στο Άγιον Όρος. Προσωπικός φίλος του Αθανασίου ήταν ο στρατηγός Νικηφόρος Φωκάς, ο οποίος πρόσφερε στον Αθανάσιο χρηματική βοήθεια για να χτίσει το μοναστήρι. Μάλιστα, όταν ο Νικηφόρος Φωκάς έγινε αυτοκράτορας, η Λαύρα έγινε Βασιλική Μονή και έλαβε πλούσιες επιχορηγήσεις.
Περίοδοι ακμής και παρακμής της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας
Από την ίδρυσή της, η Μεγίστη Λαύρα ακολούθησε την οργάνωση των μεγάλων κοινοβιακών μοναστηριών, γεγονός που προκάλεσε τη δυσαρέσκεια και αντίδραση των παραδοσιακών ερημιτών του Αγίου Όρους. Τελικά, ορίστηκε ένα νέο σύστημα οργάνωσης, το οποίο επέτρεπε τη συνύπαρξη του αναχωρητικού και του κοινοβιακού συστήματος.
Έτσι, η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας αποτέλεσε το πρώτο μεγάλο κοινόβιο στην Αθωνική χερσόνησο, ξεκινώντας με 80 μοναχούς. Ουσιαστικά, η Μεγίστη Λαύρα θεωρείται το μοναστηριακό ξεκίνημα στο Άγιον Όρος και ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης θεωρείται ο θεμελιωτής του κοινοβιακού μοναχισμού.
Η Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας βίωσε μεγάλες περιόδους ακμής και φιλοξένησε μεγάλο αριθμό μοναχών ανά τους αιώνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της ισχύος του μοναστηριού είναι ότι στα τέλη του 10ου αιώνα η Μεγίστη Λαύρα μετρούσε 160 μοναχούς, ενώ τον 11ο αιώνα ο αριθμός αυτός αυξήθηκε στους 700.
Ο «χρυσός» αιώνας της Μεγίστης Λαύρας και η πτώση
Τον 14ο αιώνα υπήρξε η μεγαλύτερη και πιο ουσιαστική περίοδος άνθησης της Μονής. Την περίοδο αυτή πολλοί σημαντικοί Άγιοι πατέρες αποφάσισαν να μονάσουν στην Ιερά Μονή της Μεγίστης Λαύρας, μεταξύ των οποίων και ο μεγάλος ησυχαστής Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς.
Ωστόσο, κατά τον 15ο αιώνα η Μονή κινδύνευσε πολλές φορές, από αλλεπάλληλες πειρατικές επιθέσεις, επιδρομές και καταστροφές. Οι δυσμενείς συνθήκες που βίωσε η Μονή οδήγησαν στην υιοθέτηση του ιδιόρρυθμου τρόπου λειτουργίας, ώστε να καταφέρει να κρατηθεί ζωντανή.
Την περίοδο εκείνη, οι μοναχοί της Μεγίστης Λαύρας αξιοποίησαν τα ευνοϊκά προνόμια και τη σχέση που είχαν χτίσει με τους Βυζαντινούς Αυτοκράτορες και κατάφεραν να ορθοποδήσουν σχετικά σύντομα. Αρχικά, επισκεύασαν τα κατεστραμμένα κτίρια και στη συνέχεια κόσμησαν εκ νέου το Καθολικό και τα Παρεκκλήσια με αγιογραφίες. Έτσι, τον Μάρτιο του 1575 η Μονή επανήλθε στο κοινοβιακό σύστημα με Σιγίλλιο του Πατριάρχου Ιερεμία του Γ΄.
Η νέα περίοδος ακμής της Μεγίστης Λαύρας
Η νέα φάση ακμής του μοναστηριού διήρκησε μέχρι τον 18ο αιώνα. Το διάστημα αυτό η Μεγίστη Λαύρα απέκτησε τόση ισχύ, ώστε βοηθούσε και τα υπόλοιπα μοναστήρια καταβάλλοντας τους φόρους για λογαριασμό τους.
Στα τέλη του 18ου η Μονή πέφτει ξανά σε παρακμή και οδηγείται πάλι στην ιδιορρυθμία, ως μία έσχατη λύση για να επιβιώσει. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα μέσα του 18ου αιώνα ιδρύθηκε στη Μονή το πρώτο τυπογραφικό εργαστήριο στον Ελλαδικό χώρο.
Κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821 η Μονή της Μεγίστης Λαύρας είχε 117 μοναχούς και 448 εξαρτηματικούς (ερημίτες, σκητιώτες και κελιώτες). Μάλιστα, πολλοί από τους μοναχούς συμμετείχαν ενεργά στην Επανάσταση.
Μέχρι σήμερα, έχουν μονάσει στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας περισσότεροι από εξήντα άγιοι της Εκκλησίας μας.
Το Καθολικό της Μεγίστης Λαύρας
Το Καθολικό της Μονής χτίστηκε το διάστημα 963 – 1003 μ.Χ. με επιχορηγήσεις των αυτοκρατόρων Νικηφόρου Φωκά και Ιωάννου Τσιμισκή. Πρόκειται για το πρώτο Καθολικό που χτίστηκε στο Άγιον Όρος και ουσιαστικά λειτούργησε ως πρότυπο για τους ναούς που χτίστηκαν τα επόμενα χρόνια στην Αθωνική χερσόνησο. Στο εσωτερικό υπάρχουν εξαίσιες τοιχογραφίες από τον Κρητικό αγιογράφο Θεοφάνη, οι οποίες χρονολογούνται από το 1535.
Το Καθολικό είναι χτισμένο στο κέντρο της αυλής και τιμάται στην Κοίμηση του Οσίου Αθανασίου του Αθωνίτη (5 Ιουλίου), ο οποίος όταν το έχτισε αρχικά, το είχε αφιερώσει στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Στο Καθολικό είναι προσαρτημένα τα δύο μεγάλα παρεκκλήσια του μοναστηριού, αυτό των Αγίων Σαράντα, όπου βρίσκεται ο τάφος του Μέγα Αθανασίου, καθώς και το παρεκκλήσι του Αγίου Νικολάου.
Επιπλέον, στο Καθολικό φυλάσσεται ένας Σταυρός Λιτανείας που χρονολογείται τον 10ο αιώνα, λείψανα εκατό Αγίων, φορητές εικόνες, χρυσοποίκιλτα ιερά Σκεύη, Άμφια και παλαιά λειτουργικά βιβλία.
Επιπλέον, στον περίβολο της Μονής βρίσκεται ο ναός της Παναγίας της Κουκουζέλισσας, που θεωρείται ως το δεύτερο Καθολικό της Μονής. Η Παναγία Κουκουζέλισσα τιμάται κάθε χρόνο την 1η Οκτωβρίου.
Η Βιβλιοθήκη της Μονής Μεγίστης Λαύρας
H Βιβλιοθήκη της Μεγίστης Λαύρας θεμελιώθηκε από τον Όσιο Αθανάσιο, κτήτορα της Μονής. Αρχικά, η Βιβλιοθήκη στεγαζόταν μέσα στο Καθολικό, στο παλιό Ηγουμενείο και στον Πύργο του Τσιμισκή. Από το 1870 όμως, μέχρι και σήμερα, όλα τα βιβλία και χειρόγραφα φυλάσσονται σε ένα κτίριο στα ανατολικά του Καθολικού.
Από τους πρώτους αιώνες που οργανώθηκε η Βιβλιοθήκη, λειτούργησε και «Σκριπτόριο», δηλαδή ένα εργαστήριο όπου οι μοναχοί έκαναν την αντιγραφή των Κωδίκων. Σήμερα, η συλλογή της Μεγίστης Λαύρας αποτελείται από 3.000 Κώδικες, 700 εκ των οποίων είναι σε περγαμηνή και οι υπόλοιποι χάρτινοι. Μάλιστα, δώδεκα από τις περγαμηνές χρονολογούνται αρκετούς αιώνες μακριά και διαθέτουν μεγαλογράμματη γραφή και όμορφες μικρογραφίες, εξαιρετικής βυζαντινής τέχνης. Η Βιβλιοθήκη της Μεγίστης Λαύρας συγκαταλέγεται ανάμεσα στις τρεις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες σε βυζαντινά χειρόγραφα.
Επιπλέον, στη Βιβλιοθήκη της Μονής φυλάσσονται 200 Αυτοκρατορικά Χρυσόβουλα και περίπου 20.000 ελληνικά, βυζαντινά και μεταβυζαντινά έγγραφα. Εξίσου μεγάλος είναι και ο αριθμός των επίσημων εγγράφων άλλων χωρών, τα οποία χρονολογούνται από τον 14ο μέχρι τον 19ο αιώνα: περίπου 10.000 τουρκικά, ρουμανικά, σλαβικά, λατινικά και αραβικά έγγραφα. Τα στοιχεία αυτά κατατάσσουν τη συλλογή της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας ως τη μεγαλύτερη του Αγίου Όρους.
Τα κειμήλια της Μονής Μεγίστης Λαύρας στο Σκευοφυλάκιο
Στο Σκευοφυλάκιο της Ιεράς Μονής Μεγίστης Λαύρας φυλάσσονται πολύτιμα κειμήλια που μαρτυρούν την ιστορία πολλών αιώνων. Ανάμεσα στα πιο σημαντικά κειμήλια θεωρούνται το στέμμα και το Ευαγγέλιο του Νικηφόρου Φωκά, καθώς και το αυτοκρατορικό του ένδυμα, ο «σάκκος». Επιπρόσθετα, στη Μονή φυλάσσεται το ραβδί του Αγίου Αθανασίου και πολλά λείψανα Αγίων.
Η σημαντικότερη εικόνα της Μονής είναι αυτή της Υπεραγίας Θεοτόκου της Κουκουζέλισσας, καθώς και της Παναγίας Οικονόμισσας. Επιπλέον, στη Μονή φυλάσσεται εικόνα του Σωτήρος από το 843 μ.Χ., εικόνα του Ιωάννου του Θεολόγου, η αγία εικόνα της Θεοτόκου Κτιτορικής και η εικόνα του θαύματος που έγινε από τον Άγιο Αθανάσιο.
Η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας διαθέτει εκατοντάδες κελιά, ενώ κατοικούνται ανά διαστήματα περίπου σαράντα πέντε από αυτά. Τα κελιά της Μονής βρίσκονται στις περιοχές Προβάτα, Μορφωνού, Κερασιά, Άγιος Νείλος και στις Καρυές. Τα Ησυχαστήρια της Μονής βρίσκονται στις περιοχές Κατουνάκια, Καρούλια, Άγιος Βασίλειος, Βουλευτήρια και Βίγλα. Τέλος, η Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας έχει δέκα Ιερά Καθίσματα στην ευρύτερη περιοχή της.
Επικοινωνία με τη Μονή Μεγίστης Λαύρας:
Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 2377 0 22586 & 2377 0 23754
Email: [email protected]
