Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου: η Αθωνιάδα Ακαδημία και οι θαυματουργές εικόνες της Παναγίας

Πότε χτίστηκε η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου & ποιοι θεωρούνται οι ιδρυτές της

Η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου διαθέτει μια μακρά ιστορία και γεωγραφικά βρίσκεται περίπου στο μέσο της βορειοανατολικής ακτής της χερσονήσου του Άθωνα, στην ανατολικότερη πλαγιά του ομώνυμου ορμίσκου.

Δεν γνωρίζουμε την ακριβή χρονολογία ιδρύσεως της Μονής, ωστόσο υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν τη χρονική περίοδο που ξεκινά η δραστηριότητα των μοναχών στο μέρος αυτό.

Τι αναφέρει η λαϊκή παράδοση για την ίδρυση της Μονής

Σύμφωνα με το θρύλο, τον 4ο αιώνα μ.Χ., ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Θεοδόσιος ο Μέγας, (379–395 μ.Χ.) έβαλε τα θεμέλια για την ανοικοδόμηση του μοναστηριού, ως μία κίνηση ευγνωμοσύνης για τη σωτηρία του υιού του, Αρκαδίου. Πιο συγκεκριμένα, ο Αρκάδιος έπλεε προς τη Ρώμη, όταν ξαφνικά το πλοίο ναυάγησε και ο ίδιος διασώθηκε θαυματουργικά με παρέμβαση της Παναγίας. Ο Αρκάδιος βρέθηκε στα παράλια της Αθωνικής Χερσονήσου, να κοιμάται δίπλα σε έναν βάτο.

Ο θρύλος αυτός εξηγεί εν μέρει από που πήρε το όνομά της η Μονή Βατοπαιδίου. Ουσιαστικά, πρόκειται για τη «βάτο» που βρέθηκε το παιδί, δηλαδή ο Αρκάδιος. Μία δεύτερη ερμηνεία, λογική και ευλογοφανής, αναφέρει ότι η ονομασία της Μονής προέρχεται από τις πολυάριθμες βάτους που υπήρχαν στην γύρω πεδιάδα (Βατοπέδι= πεδιάδα των βατών). Συνακόλουθα, δεχόμαστε ότι η ονομασία Βατοπαίδι ή Βατοπέδι είναι αποδεκτές και έχουν σωστή ορθογραφία.

Ιστορικά στοιχεία για την ίδρυση της Μονής

Τα ιστορικά δεδομένα φανερώνουν ότι η ίδρυση της Μ. Μονής Βατοπαιδίου τοποθετείται μεταξύ του 972 και 985 μ.Χ. και οφείλεται σε τρεις άρχοντες από την Ανδριανούπολη, τον Αθανάσιο, τον Νικόλαο και τον Αντώνιο, οι οποίοι ήταν μαθητές του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτη. Μάλιστα, ο Άγιος Αθανάσιος ο Αθωνίτης θεωρείται θεμελιωτής της Αθωνικής Πολιτείας.

Σύμφωνα με το Τυπικό του Αυτοκράτορα Ιωάννη Τσιμισκή το 972 μ.Χ., ρυθμίζονται μεταξύ άλλων η λειτουργία και οι αρμοδιότητες της κεντρικής διοίκησης στο Άγιον Όρος. Επιπλέον, με βάση το παραπάνω, ορίζονται οι θέσεις του Πρώτου, των αξιωματούχων του Πρωτάτου, αλλά και της Σύναξης των Καρυών. Εκ παραλλήλου, καθορίζονται οι σχέσεις μεταξύ των μοναχών και των διάφορων κατηγοριών τους.

Στο Τυπικό Τσιμισκή απουσιάζει η ονομαστική υπογραφή εκπροσώπου της Μονής Βατοπαιδίου, ωστόσο σε πράξεις του 985 μ.Χ. και του 1016 μ.Χ. επίσημος εκπρόσωπος με δικαίωμα υπογραφής είναι ο «Νικόλαος μοναχός και ηγούμενος του Βατοπεδίου». Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο Νικόλαος είναι ένας από τους τρεις άρχοντες που έθεσαν τα θεμέλια της Μονής Βατοπαιδίου.

Σε ποια ιεραρχική σειρά βρίσκεται η Μονή Βατοπαιδίου σύμφωνα με την επίσημη κατάταξη

Ο Καταστατικός Χάρτης της Αθωνικής Πολιτείας καθιερώθηκε το 1924 και ορίζει την ιεραρχική θέση των είκοσι Μονών του Αγίου Όρους. Η απαρχή για την ιεραρχική κατάταξη των μοναστηριών εντοπίζεται σχεδόν εννέα αιώνες πριν, το 1045 μ.Χ., στο Β’ Τυπικό, το οποίο εξέδωσε ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Μονομάχος.

Η ιεραρχία των μοναστηριών βασίζεται κυρίως στο έτος ιδρύσεως των μονών, δηλαδή στην αρχαιότητα αυτών. Έτσι, η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου βρίσκεται στη δεύτερη θέση στην κατάταξη, καθώς η μοναδική μονή που προηγείται χρονικά είναι η Μεγίστη Λαύρα, η οποία ιδρύθηκε το 964 μ.Χ., δηλαδή περίπου οκτώ χρόνια νωρίτερα.

Η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου στο πέρασμα των αιώνων: σύντομη ιστορία

Οι πληροφορίες για τη δράση της Μονής Βατοπαιδίου κατά τον 12^ο αιώνα είναι περιορισμένες. Ωστόσο, στα τέλη του αιώνα γνωρίζουμε ότι εμφανίζονται Σέρβοι μοναχοί. Μεταξύ αυτών ήταν και ο πρίγκιπας Ράστκο και ο πατέρας του Στέφανος Νεμάνια, οι οποίοι στη συνέχεια μετονομάστηκαν Σάββας και Συμεών. Ουσιαστικά, πρόκειται για τους δύο Αγίους της Σερβικής Εκκλησίας και ιδρυτές της Ιεράς Μονής Χιλανδαρίου (1199 μ.Χ.). Μάλιστα, οι δύο άγιοι βοήθησαν σημαντικά στην επέκταση των οικοδομικών έργων της Μονής Βατοπαιδίου.

Κατά τον 13^ο αιώνα, η Μονή Βατοπαιδίου λαμβάνει τον τίτλο Βασιλική, στοιχείο που καταδεικνύει την ακμή του μοναστηριού και συνδέεται με τη δυναστεία των Παλαιολόγων.

Οι πειρατικές επιδρομές πλήττουν τη Μονή Βατοπαιδίου

Κατά το δεύτερο μισό του 13^ου αιώνα, η Μονή Βατοπαιδίου, όπως και ολόκληρη η Αθωνική Πολιτεία, υπέστη πολλά δεινά από τις επιδρομές Καταλανών πειρατών και Τούρκων επιδρομέων.

Γενικότερα, η περίοδος της Φραγκοκρατίας ήταν δύσκολη για το Περιβόλι της Παναγίας, ωστόσο πολλοί ήταν οι ερημίτες που αποφάσισαν να εγκατασταθούν στην Αθωνική χερσόνησο. Μάλιστα, ένας από αυτούς ήταν ο Γρηγόριος Παλαμάς, ξεκινώντας εδώ τον ασκητικό του βίο.

Η περίοδος της οθωμανικής κυριαρχίας

Το 1423-1424 μ.Χ., η Αθωνική χερσόνησος περνάει σε οθωμανική κυριαρχία και βιώνει εκτεταμένες οικονομικές επιβαρύνσεις. Η προσπάθεια των Βατοπαιδινών πατέρων για να επιβιώσει η Μονή στη νέα κατάσταση, αλλά και να αναπτυχθεί, υπήρξε μεγίστη.

Στις αρχές του 16^ου αιώνα, ο Άγιος Μάξιμος ο Γραικός μετέβη στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου και παρέμεινε για 10 χρόνια περίπου. Το 1505-1506 μ.Χ. εκάρη μοναχός και χαρακτήριζε τη Μονή ως ένα είδος μεγάλης Λαύρας.

Στις αρχές του 18^ου αιώνα ολόκληρο το Άγιον Όρος χτυπήθηκε από έκτακτες εισφορές των Τούρκων. Η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου, των Ιβήρων και Χιλανδαρίου μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν οικονομικά και προσπάθησαν να βοηθήσουν τα φτωχότερα μοναστήρια, δανείζοντας χρήματα για την αποπληρωμή των χαρατσιών.

Η ίδρυση της Αθωνιάδας Ακαδημίας

Κατά τα μέσα του 18^ου αιώνα, η Μονή είχε ανακάμψει οικονομικά και κατάφερε να ιδρύσει την Αθωνιάδα Ακαδημία (1748 μ.Χ.), με πρωτοβουλία του ιερομόναχου Μελέτιου.

Η περίοδος της ανάκαμψης αναχαιτίστηκε από το άδοξο τέλος της επανάστασης του 1821 στη Μακεδονία υπό την αρχηγία του μακεδονομάχου Εμμανουήλ Παπά. Το γεγονός αυτό επέφερε μια σειρά από αντίποινα για ολόκληρο το Άγιον Όρος, ενώ πολλά κειμήλια κλάπηκαν από τους Τούρκους.

Το 1912 το Άγιον Όρος απελευθερώθηκε από τον τουρκικό ζυγό μετά από την επέμβαση του Ελληνικού στρατού.

Η Βιβλιοθήκη και τα κειμήλια της Μονής Βατοπαιδίου

Στη βιβλιοθήκη της Μονής αποθησαυρίζονται περίπου 1.700 χειρόγραφα, εκ των οποίων συγκαταλέγονται 600 κώδικες σε περγαμηνή, 25 ειλητάρια καθώς και 10.000 έντυπα.

Ένα από τα σπουδαιότερα χειρόγραφα της Βατοπαιδίου είναι η Γεωγραφία του Έλληνα αστρονόμου Κλαυδίου Πτολεμαίου που χρονολογείται τον 11^ο αιώνα.

Στο σκευοφυλάκιο της Μονής φυλάσσονται πολλοί θησαυροί μεγάλης ιστορικής και θρησκευτικής αξίας. Κατά τον 14^ο αιώνα, ο Σέρβος ηγεμόνας Λάζαρος Α’ είχε δωρίσει στη Μονή τη Ζώνη της Θεοτόκου, η οποία χωρίζεται σε τρία κομμάτια και για λόγους ασφαλείας, φυλάσσεται σε τρία αργυρόχρυσα κουτιά.

Επιπλέον, στη Μονή φυλάσσεται τμήμα του Τιμίου Σταυρού και τμήμα από το καλάμι, πάνω στο οποίο είχε τοποθετηθεί το σφουγγάρι με το οποίο έδωσαν ξύδι στον Ιησού επάνω στον Σταυρό του Μαρτυρίου.

Στο σκευοφυλάκιο της Μονής φυλάσσονται και τα ιερά λείψανα του Αγίου Ευδόκιμου του Βατοπαιδινού.

Τέλος, στην Ιερά Μονή Βατοπαιδίου συναντάμε πολλές θαυματουργές εικόνες της Θεοτόκου. Η εικόνα της Παναγίας Παραμυθίας, της Παναγίας Βηματάρισσας, της Παντάνασσας, της Πυροβοληθείσης, της Αντιφωνήτριας και της Εσφαγμένης.

Εδώ μπορείτε να βρείτε περισσότερες πληροφορίες για τις θαυματουργές εικόνες στης Θεοτόκου το Άγιον Όρος.

Επικοινωνία με τη Μ. Μονή Βατοπαιδίου:

Τηλέφωνο Επικοινωνίας: 2377 0 88088

Email: [email protected], [email protected]